Có được nộp BHXH cao để hưởng trợ cấp cao?

Cho rằng mức đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) thấp dẫn đến mức hưởng các khoản trợ cấp cũng thấp, nhiều người muốn đóng BHXH theo thu nhập thực tế nhưng không biết có được không.

Thắc mắc này phát sinh từ việc TAND TP.HCM vừa xử bác đơn kiện của một phó tổng giám đốc đòi được trả hơn 1,1 tỉ đồng trợ cấp thôi việc. Theo nguyên đơn, công ty phải tính trợ cấp dựa trên bình quân thu nhập thực tế mà trước đó ông đã đóng thuế thu nhập cá nhân. Thế nhưng công ty lại căn cứ vào mức tiền lương theo quy định của Nhà nước. Kết cục thì án phúc thẩm của tòa trên đã xử cho công ty thắng kiện, cụ thể là nguyên đơn chỉ được nhận 67 triệu đồng.

Mức trần đóng BHXH

-         Chị NTC hỏi: “Tôi đang làm việc ở một đơn vị sự nghiệp và lâu nay vẫn đóng BHXH dựa theo tiền lương do Nhà nước quy định (thấp hơn nhiều so với thu nhập hằng tháng của tôi). Vậy tôi có thể đề nghị cơ quan đóng BHXH cho tôi theo tổng thu nhập để sau này tôi được hưởng các khoản trợ cấp (trong đó có trợ cấp thôi việc) hay nhận lương hưu nhiều hơn?”.

-         Anh TTV thắc mắc: “Tôi đang làm ở một công ty tư nhân và hằng tháng được trả khoảng 30 triệu đồng. Có phải để lách luật nên công ty chỉ đóng BHXH cho tôi ở mức thấp hơn khiến tôi có thể bị thiệt thòi về sau?”.

Ông Nguyễn Quốc Thanh, Trưởng phòng Thu - BHXH TP.HCM, cho biết: Theo quy định của Điều 94 Luật BHXH thì có hai mức tiền lương đóng BHXH. Đối với người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, tiền lương tháng đóng BHXH là tiền lương theo ngạch, bậc, cấp bậc quân hàm và các khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung, phụ cấp thâm niên nghề (nếu có). Tiền lương này được tính trên cơ sở mức lương tối thiểu chung (hiện nay là 1,05 triệu đồng).

Đối với người lao động được hưởng lương do người sử dụng lao động quyết định, tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH là mức tiền lương, tiền công ghi trong hợp đồng lao động. Trường hợp mức tiền lương, tiền công cao hơn 20 tháng lương tối thiểu chung thì mức tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH tối đa cũng chỉ bằng 20 tháng lương tối thiểu chung (hiện nay là 20 tháng X 1,05 triệu đồng = 21 triệu đồng).

Như vậy, người lao động và người sử dụng lao động không được phép đóng BHXH thấp, cao tùy ý mà buộc phải theo đúng quy định nêu trên. Trường hợp có tiền công, tiền lương cao gấp nhiều lần so với lương tối thiểu chung, nếu muốn đóng BHXH theo mức cao đó thì BHXH cũng chỉ thu trên cơ sở không quá 21 triệu đồng/tháng. Sở dĩ có ràng buộc này là do các loại trợ cấp như thai sản, ốm đau, thất nghiệp… khi chi trả đều được tính toán dựa trên mức lương tối thiểu chung theo quy định.

Mức trả trợ cấp thôi việc

Việc trả trợ cấp thôi việc được dựa trên cơ sở tiền lương, tiền công đóng BHXH tại thời điểm thôi việc.

Bà Nguyễn Thị Dân, Trưởng phòng Lao động tiền lương tiền công - Sở LĐ-TB&XH TP.HCM, lưu ý: Theo các quy định hiện hành, đối với các tổ chức đơn vị của Nhà nước, công ty cổ phần và công ty TNHH hai thành viên trở lên được chuyển đổi từ công ty nhà nước hoặc chuyển đổi từ công ty TNHH một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu đang áp dụng thang bảng lương, phụ cấp lương do Nhà nước quy định thì áp dụng mức lương tối thiểu chung để tính lại mức lương, phụ cấp lương trong thang lương, bảng lương làm căn cứ tính đóng hưởng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, BHYT, tiền lương ngừng việc, nghỉ ngày lễ hằng năm và các chế độ khác đối với người lao động.

Đối với các đơn vị sử dụng lao động khác, tiền lương, tiền công làm căn cứ tính trợ cấp thôi việc là tiền lương, tiền công theo hợp đồng lao động (tính theo bình quân của sáu tháng liền kề trước khi chấm dứt hợp đồng lao động).

----------------------------------------

Không được phép thỏa thuận khác

 o   Đối với những trường hợp đặc biệt mà cả hai phía đều đồng ý nộp BHXH theo thu nhập thực tế (chẳng hạn như đơn vị đó muốn tuyển chọn A bằng được và sẵn sàng chấp nhận mọi yêu cầu do A đưa ra) thì có được xử lý khác hơn?

-        -  Bà Nguyễn Thị Dân: Một trong những nội dung cơ bản trong hợp đồng lao động mà người lao động và người sử dụng lao động phải thỏa thuận là công việc phải làm và tiền lương. Mức tiền lương ghi trong hợp đồng lao động là cơ sở để trả lương và thực hiện các chế độ theo quy định của pháp luật lao động hiện hành trong đó có chế độ trợ cấp thôi việc, mất việc làm, thực hiện đóng BHXH… Trường hợp mức tiền lương do hai bên thỏa thuận cao hơn 20 tháng lương tối thiểu chung thì mức tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH được áp dụng ở mức trần đã nêu. Luật đã định vậy thì các bên phải chấp hành nghiêm.

Tìm cách chống lách luật

Theo quy định của Bộ luật Lao động và các văn bản hướng dẫn thi hành thì tiền lương và các khoản phụ cấp lương là hai khoản khác nhau. Như vậy, tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH đối với đối tượng người lao động đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định không bao gồm các khoản phụ cấp.

Về tình trạng doanh nghiệp quy định nhiều khoản phụ cấp và các khoản phụ cấp lớn hơn nhiều lần tiền lương, tiền công, làm giảm mức đóng BHXH, gây thiệt thòi cho người lao động khi về hưu, BHXH VN đã báo cáo Bộ LĐ-TB&XH, đề xuất sửa đổi quy định về tiền lương, tiền công tháng làm căn cứ đóng BHXH.

Trong thời gian chưa có quy định mới, nếu phát hiện có trường hợp doanh nghiệp ký hợp đồng lao động với tiền lương, tiền công đóng BHXH thấp hơn nhiều lần so với mức tiền lương, tiền công thực trả, gây thiệt thòi cho người lao động khi nghỉ hưu thì BHXH các tỉnh kiến nghị xử lý, yêu cầu doanh nghiệp ký lại hợp đồng lao động, điều chỉnh tiền lương, tiền công đóng BHXH đối với người lao động theo đúng quy định.

Ông ĐỖ VĂN SINH, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam

(Công văn số 1374 ngày 16-4-2012)